April 14 ,1521: Calimangdalan a Banua Aniversario ning Mumunang Biniag Keti Filipinas




Iniang calabingapat ya ing bulan ning Abril, banuang Labinglimang libu Aduang pulu't metung (1521), i Ferdinand Magellan maglayag a portugués, king pamaniuyu na king camalang Español telacad ne ing dutung a cruz king pasigan ning Cebu, nung nu de akit ding Filipino king salucuyan a panaun. I Magellan, a malaus rang tinggap ning matuntucan ning Cebu, i Rajah Humabon, ampon ing keang asaua i Reina Juana, igiagan nong mamalangcas pamiagum caring Español, painggulit caring pagano rang dapat ampon mabiniag anting Cristianos.


Paruminggu pangaibat ning paniatang ning layag ampon melaus anting licas a paniulung ning micacaluguran, taimtim ampon malaus a pamakiabe pilatan ding casamac nang Magellan ampon ding tubu. 

Ing carelang pamakiabe miclat yang mas masampat a pamangilala pilatan ding cultura ampon casalpantayanan pilatan ding casamac ampon ding memalen. Mibulang la ring Europeo cambe ning "catapatan king casunduan" ding memalen, "sampat ning catauan", ampon "bili king calinisan".

Masolu ya namang migtagulaling i Magellan king pamagligtas caladua e mu uli ning utus ning cayarian nang Aring Carlos V. King keang paniatang, egaran nang kitang ing casalpantayanan ding manucnangan. Bista man king pamanangal da ring memalen caring aliuang casalpantayanan, menatili la ring memalen king tubu rang casalpantayanan. King panakit nang pamaniuala ding memalen king metung a maulang lelang anting "maragul a puntong paniatang ning pangayasag" lacuas nang birian Magellan ing idala nong magbayu king Cristianismo.

King matagumpe nang pegalang Magellan birian nang Humabon ing pabayu king Cristianismo. King capagsadian king daratang a biniang king Calabingapat a aldo ning bulan  ning Abril, ing metung a visitas (pequena iglesia) megaua king biling matas (tablado) mitacpanang balabal (tapicerias) ampon mibalangcasan caring palaspas. I Magellan, anting makipanipan king biniag, birian nang miganing maputi. King acasanayan, ing mebayu yang miganing maputing imalan (alba) anting tanda ning dangalan.

King aldo ning biniag, menalacad yang cruz i Magellan libutad ning plaza nung nu ya mipsgmasusian ing ritu ning biniag. Adua lang ritu ning biniag ding pigmasusian nang Padre Padro de Valderrama, metung a clericong Andalusiano ning daung nang Magellan a ganap a meaus "Armada de Molluca". Ding lalaking pamuntuc mengabiniag lang minuna. Caibat, mebiniag ya ing reina. Milagiuanan lang lagiung Cristianos ding mengabiniag ban mipamansagan lang espaniol ding carelang pangakilala. I Humabon mipamalagiuanan yang angu cang Aring Carlos Calima. Ing puntuc ning Limasawa a mebiniag mu naman king ritu mipamalagiuanan yang Juan angu cang Juan Cadua, ing Aring Español ning Castile ampon Leon (1406-54). Ing dayung Muslim a mamisali a sinuyung talapaglicas king amanung Malay ning Rajah Humabon ning Cebu (mebiniag anting Cristobal), ampon ding miasauang Rajah Colambu ampon ing keang asaua ning Mazaua (mengaintulid mebiniag anting Juan ampon Isabel).

(Dake Capampangan) I "Fernando Malang Balagtas," metung a meging lacan o manibala king Tondo (ngening dake ning Menila) ampon inh metung a tubu Tabungao (ngening Sta. Maria), Minalin, Pampanga, sinabi na't petutuanan king casulatan ning tauli nang caburian a miabie iniang 1589 king mebiniag ya carin Cebu iniang banuang 1521. 


Agpang king tala nang Antonio Pigafetta king mumunang biniag caring Cebu, atin ping tune manibalang mebiniag anting Fenando, a mipamalagiuanan angu cang Ferdinand Magellan.

Ing reina mipamalagiuanan yang Dona Juana, angu king Indu ning Emperador. Mekipanaya ya naman cambe nang Magellan, anting tanda ning pamicacaluguran. I Rajah Humabon ing mumunang diling catutubung ari ning Filipinas a mibayu king Cristianismo, caibat na, ding keang asaua ampon ding memalen ning Cebu bininiag no ngan ning pari nang Magellan.


Bayu ing keang biniag, iniang ing Reina Juana miraunan yang malating dunukit a larauan ning Anac a Jesus - ing larauan ning Santo Niño, birian ning reina king pamalit ne caring keang idolos ing Niño Jesus.  Ing Talasinup nang Magellan, i Pigafetta, sinulat na king ing reina masicanan neng akilala ing panga-atiu ning Tune Dios king mesambitlang larauan. Ing larauan ning Santo Niño, a mipanambana king metung a pisamban ampon miparangalan cambe ring ritung Sugbuanon.

Abril 14, 2021
Binaldug na king Amanung Sisuan
Cirilio Socorro: Sale ning Capasngauan
Ning Barrio Laug, Balen ning Mexico
Para king aguman ning 
DagísPisamban Kapampángan

Comments

Popular Posts